Uyku, insan sağlığının temel taşlarından biridir. Ancak bazı durumlarda uyku sırasında nefesin durması veya ciddi şekilde azalması, hem yaşam kalitesini düşürür hem de hayati riskler oluşturur. İşte bu noktada karşımıza uyku apnesi çıkar. Günümüzde milyonlarca insanı etkileyen uyku apnesi, erken tanı ve doğru tedavi edilmediğinde kalp hastalıklarından felce kadar pek çok ciddi sağlık sorununa yol açabilir.
Uyku Apnesi Nedir?
Uyku apnesi, uyku sırasında solunumun en az 10 saniye boyunca durması veya ciddi şekilde azalmasıyla karakterize edilen bir uyku bozukluğudur. Bu duraklamalar gece boyunca defalarca tekrar edebilir ve vücudun yeterli oksijen almasını engeller.
Uyku apnesi sadece horlama sorunu değildir; aksine, tedavi edilmediğinde yaşam süresini kısaltabilecek ciddi bir sağlık problemidir.
Uyku Apnesi Türleri
Uyku apnesinin tedavisini belirlemek için öncelikle türünün doğru şekilde saptanması gerekir.
1. Obstrüktif Uyku Apnesi (OSA)
En sık görülen tiptir. Uyku sırasında boğaz kaslarının gevşemesiyle hava yolunun daralması veya tamamen kapanması sonucu oluşur.
2. Santral Uyku Apnesi
Beynin solunumu kontrol eden merkezinin solunum kaslarına yeterli sinyal gönderememesi sonucu ortaya çıkar.
3. Kompleks (Mikst) Uyku Apnesi
Hem obstrüktif hem de santral uyku apnesi özelliklerini birlikte taşır.
Uyku Apnesi Neden Tedavi Edilmelidir?
Tedavi edilmeyen uyku apnesi şu ciddi sorunlara yol açabilir:
-
Kalp krizi ve kalp yetmezliği
-
Yüksek tansiyon
-
İnme (felç)
-
Diyabet
-
Dikkat dağınıklığı ve trafik kazaları
-
Depresyon ve anksiyete
-
Cinsel fonksiyon bozuklukları
Bu nedenle uyku apnesi ertelenmemesi gereken bir sağlık problemidir.
Uyku Apnesi Tedavisi Nasıl Planlanır?
Uyku apnesi tedavisi kişiye özeldir. Tedavi planı oluşturulurken şu faktörler dikkate alınır:
-
Uyku apnesinin tipi
-
Apne-hipopne indeksi (AHI)
-
Hastanın yaşı
-
Kilo durumu
-
Eşlik eden hastalıklar
-
Günlük yaşam kalitesi
Tanı genellikle polisomnografi (uyku testi) ile konur.
Uyku Apnesi Tedavi Yöntemleri
1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Hafif dereceli uyku apnesi olan hastalarda ilk basamak tedavi genellikle yaşam tarzı değişiklikleridir.
Kilo Vermek
Fazla kilo, boyun çevresinde yağlanmaya neden olarak hava yolunu daraltır. Kilo kaybı, apne ataklarını önemli ölçüde azaltabilir.
Sigara ve Alkolün Bırakılması
-
Alkol, boğaz kaslarını gevşetir
-
Sigara, üst solunum yollarında ödem oluşturur
Uyku Pozisyonu
Sırtüstü uyku, hava yolunun kapanmasını kolaylaştırır. Yan yatmak, apne sıklığını azaltabilir.
2. CPAP (Sürekli Pozitif Havayolu Basıncı) Tedavisi
CPAP Cihazı Nedir?
CPAP cihazı, uyku sırasında burun veya ağızdan pozitif basınçlı hava vererek hava yolunun açık kalmasını sağlar.
CPAP Tedavisinin Avantajları
-
En etkili uyku apnesi tedavisidir
-
Kalp ve beyin komplikasyonlarını azaltır
-
Gün içi uyku halini ortadan kaldırır
Kimler İçin Uygundur?
-
Orta ve ağır dereceli obstrüktif uyku apnesi hastaları
-
Cerrahi istemeyen veya cerrahiye uygun olmayan hastalar
3. Ağız İçi Apareyler (Oral Apareyler)
Hafif ve orta dereceli uyku apnesi olan hastalarda kullanılabilir.
Nasıl Etki Eder?
Alt çeneyi öne alarak hava yolunun açık kalmasını sağlar.
Avantajları
-
Taşınabilir
-
CPAP’a göre daha konforlu
Dezavantajları
-
Her hastada etkili değildir
-
Diş ve çene yapısına uygun olmalıdır
4. Cerrahi Tedavi Yöntemleri
Bazı hastalarda cerrahi tedavi kalıcı çözüm sunabilir.
Uyku Apnesi Ameliyatları
-
Uvulopalatofaringoplasti (UPPP)
-
Geniz eti ve bademcik ameliyatı
-
Burun kemik eğriliği ameliyatı
-
Çene cerrahileri (maksillomandibular ilerletme)
Kimler İçin Uygundur?
-
Anatomik hava yolu darlığı olanlar
-
CPAP kullanamayan hastalar
5. Hipoglossal Sinir Stimülasyonu (Yeni Nesil Tedavi)
Dil kaslarını kontrol eden sinirin uyarılmasıyla hava yolunun açık tutulmasını sağlar. Seçilmiş hastalarda uygulanır.
6. Santral Uyku Apnesi Tedavisi
Santral uyku apnesinde tedavi altta yatan nedene yöneliktir:
-
Kalp yetmezliği tedavisi
-
Solunum düzenleyici cihazlar
-
Oksijen tedavisi
Uyku Apnesi Tedavisinde En Sık Yapılan Hatalar
-
Horlamayı önemsememek
-
CPAP cihazını düzensiz kullanmak
-
Tedaviyi erken bırakmak
-
Kendi kendine ilaç kullanmak
Uyku Apnesi Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen uyku apnesi zamanla:
-
Kalıcı kalp hastalıklarına
-
Hafıza ve dikkat bozukluklarına
-
İş ve sosyal yaşamda ciddi sorunlara
-
Ani gece ölümlerine
neden olabilir.
Uyku Apnesi Tamamen İyileşir mi?
Uyku apnesi kontrol altına alınabilen bir hastalıktır.
Bazı hastalarda kilo kaybı ve cerrahi ile tamamen düzelebilirken, bazı hastalarda uzun süreli cihaz kullanımı gerekebilir.